Służebność przesyłu energii elektrycznej
Budowa sieci energetycznych pociąga za sobą konieczność wypłaty wynagrodzenia dla właściciela lub użytkownika wieczystego, który nie może w pełni korzystać ze swojej nieruchomości.
J. Sawicki
Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).
Zobacz także
Redakcja news Użyteczna energia elektryczna z ameryku
Jak podaje portal cire.pl, Brytyjskie Narodowe Laboratorium Jądrowe (NNL) i Uniwersytet w Leicester po raz pierwszy wyprodukowały użyteczną energię elektryczną wykorzystując pierwiastek chemiczny ameryk....
Jak podaje portal cire.pl, Brytyjskie Narodowe Laboratorium Jądrowe (NNL) i Uniwersytet w Leicester po raz pierwszy wyprodukowały użyteczną energię elektryczną wykorzystując pierwiastek chemiczny ameryk. Osiągnięcie to jest postrzegane, jako krok w kierunku potencjalnego wykorzystania tego pierwiastka do zasilania pojazdów kosmicznych w przyszłych misjach badawczych przez okres do 400 lat.
Leszek Witkowski, Karol Witkowski – Astat Sp. z o.o. Nadążne dławiki kompensujące prądy ziemnozwarciowe firmy EGE
Progresja kompensacji ziemnozwarciowej jest ściśle związana z postępem technologicznym w dziedzinie elektroenergetyki. Operatorzy systemów dystrybucyjnych zmuszeni są nieustannie stawiać czoła nowym wyzwaniom....
Progresja kompensacji ziemnozwarciowej jest ściśle związana z postępem technologicznym w dziedzinie elektroenergetyki. Operatorzy systemów dystrybucyjnych zmuszeni są nieustannie stawiać czoła nowym wyzwaniom. Jednym z głównych na nadchodzące lata jest integracja z OZE oraz rozbudowa sieci kablowych, a co za tym idzie – rosnące z każdym kilometrem położonego kabla prądy pojemnościowe sieci SN.
ELUS spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wymiana i montaż liczników prądu – wszystko, co powinieneś wiedzieć
Wymiana i montaż liczników prądu to zagadnienia, które często budzą wiele pytań zarówno wśród właścicieli nieruchomości, jak i lokatorów. Liczniki energii elektrycznej są elementami instalacji elektrycznej,...
Wymiana i montaż liczników prądu to zagadnienia, które często budzą wiele pytań zarówno wśród właścicieli nieruchomości, jak i lokatorów. Liczniki energii elektrycznej są elementami instalacji elektrycznej, umożliwiającymi precyzyjny pomiar zużycia prądu. Od ich prawidłowego działania zależy m.in. wysokość płaconych przez nas rachunków za zużytą energię elektryczną. Podczas użytkowania liczników prądu może się okazać, że będziemy zmuszeni wymienić je na nowe urządzenia. Należy w takich sytuacjach...
Służebność przesyłu energii elektrycznej
Dla określenia, czym jest służebność przesyłu, niezbędnym jest poczynienie kilku uwag o charakterze ogólnym i prześledzenie dotychczasowej linii orzeczniczej w tej kwestii.
Służebność przesyłu jest jednym rodzajów ograniczonych praw rzeczowych, których istotą jest możliwość ingerencji w cudzą własność.
Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń. Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody.
WARTO WIEDZIEĆ |
| Służebność przesyłu przechodzi na nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę urządzeń. Służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody. |
Zgodnie z art. 285 §1 Kodeksu cywilnego nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możliwości dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykorzystywać określonego uprawnienia, które mu względem nieruchomości władnącej przysługuje na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności.
Jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.
Jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.
| Pytanie: Czy w ramach służebności przesyłu jest możliwe działanie na nieruchomości sąsiada? |
| Odpowiedź: Tak. Działanie takie jest możliwe w ramach tej instytucji. Istotą służebności jest właśnie możliwość ingerencji w cudzą własność. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). |
Ustawodawca powtórzył stanowisko wypracowane wcześniej przez judykaturę, tworząc nowe ograniczone prawo rzeczowe w postaci służebności przesyłu. Stanowi ono jak gdyby kompilację służebności gruntowej i służebności osobistej.
Podobieństwem do służebności gruntowej jest związanie służebności z nieruchomością obciążoną, natomiast podobieństwem do służebności osobistej jest jej ustanowienie na rzecz przedsiębiorcy, a nie nieruchomości (dla jasności – służebność osobista może być ustanowiona tylko na rzecz osoby fizycznej).
Za twierdzeniem, że stanowi ono nową, odrębną od służebności gruntowej i osobistej służebność, przemawia ponadto fakt, że przepisy ją regulujące wyodrębnione zostały w dodanym do Działu III Tytułu III księgi drugiej – Rozdziału III.
Służebność przesyłu jest to zatem ograniczone prawo rzeczowe, którego istotą jest możliwość korzystania przez przedsiębiorcę z nieruchomości stanowiącej prywatną własność w precyzyjnie określonym zakresie – wybudowania i/lub korzystania z urządzeń określonych w art. 49 k.c. w sposób zgodny z przeznaczeniem tych urządzeń.
Może ono przysługiwać jedynie przedsiębiorcy, którego własność stanowią lub który zamierza wybudować urządzenia określone w art. 49 k.c., a więc służące do przesyłu gazu, wody, prądu, pary itp.
Przepis stanowi, że urządzenia te mogą służyć jedynie do „doprowadzania lub odprowadzania” płynów, pary, gazu, energii elektrycznej, a więc ustawodawca wyłączył z tego zakresu urządzenia o przeznaczeniu wydobywczym, przechowawczym i innym (np. studnie głębinowe, zbiorniki kanalizacyjne, źródła alternatywnej energii). Takimi urządzeniami są przykładowo słupy napowietrznych linii wysokiego napięcia, rury gazownicze, ciepłownicze czy kanalizacyjne, kable, stacje trafo.
Pamiętać należy, że z chwilą przyłączenia takiego urządzenia do sieci staje się ono własnością przedsiębiorstwa. W konsekwencji przestaje być częścią składową nieruchomości i wchodzi w skład majątku przedsiębiorstwa.
Warto podkreślić, że urządzenie przestaje być częścią składową nieruchomości, o ile zostały spełnione dwie przesłanki, a mianowicie istnieje relacja, która łączy to urządzenie z przedsiębiorstwem i urządzenie to służy w chwili dokonywania oceny jego statusu prawnego dostarczaniu mediów.
Służebność przesyłu po jej ustanowieniu staje się składnikiem majątku przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 (1) k.c. i może być razem z nim zbyta i przeniesiona na nabywcę. Jeżeli inaczej nie zostało ustalone w umowie lub postanowieniu sądu ustanawiającymi służebność przesyłu – wygasa ona najpóźniej z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Po jej wygaśnięciu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń wskazanych w art. 49 k.c., utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub szkody, przedsiębiorca zobowiązany jest do naprawienia wynikłej stąd szkody.
Do służebności przesyłu odpowiednie zastosowanie mają przepisy dotyczące służebności gruntowych.
Jak ustanowić służebność energii elektrycznej
Ustawodawca dał pierwszeństwo umownemu porozumieniu się właściciela gruntu z przedsiębiorcą do ustanowienia służebności przesyłu. Do jej ustanowienia niezbędne będzie zatem sporządzenie dwustronnej umowy.
Zgodnie z brzmieniem art. 245 § 2 k.c. tylko oświadczenie właściciela gruntu o obciążeniu jego nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym musi zostać wyrażone w formie aktu notarialnego. Oznacza to, że niekoniecznie cała umowa musi zostać sporządzona w takiej formie.
Brak zgody drugiej strony
W gorszej sytuacji będzie przedsiębiorca lub właściciel nieruchomości, który nie jest w stanie zawrzeć umowy z drugą stroną wobec braku konsensusu. Rozwiązaniem jest jedynie sądowe ustanowienie służebności przesyłu, które wyrażone zostało w art. 305 (2) k.c. Z takim żądaniem wystąpić może zarówno właściciel nieruchomości, jak i przedsiębiorca.
Wprowadzony nowelizacją przepis art. 623 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że do ustanowienia służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustanowienia służebności drogi koniecznej. Oznacza to, że ustanowienie omawianej służebności nastąpi w drodze postępowania nieprocesowego, a sądem właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości.
| Pytanie: Czy służebność przesyłu może ustanowić sąd na wniosek przedsiębiorcy? |
| Odpowiedź: Tak. Sąd ma prawo ustanowić służebność przesyłu na wniosek przedsiębiorcy. We wniosku tym przedsiębiorca powinien wskazać właścicieli wszystkich nieruchomości, na których znajdują się urządzenia przesyłowe. W przypadku, kiedy okoliczności istotne dla ustanowienia służebności okażą się sporne, wówczas sąd będzie mógł przed wydaniem postanowienia zarządzić przeprowadzenie wizji lokalnej. Ustanowienie tej służebności może być zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne – zależne będzie tylko od woli kontrahentów. W celu ustanowienia służebności w drodze umowy niezbędne będzie przedstawienie notariuszowi sporządzającemu umowę (o ile zdecydujemy się na zawarcie całej umowy w takiej formie) następujących dokumentów:
|
WAŻNE |
| W treści umowy (aktu notarialnego) należy w sposób precyzyjny i szczegółowy dokonać opisu sposobu i zakresu korzystania z obciążonej nieruchomości przez przedsiębiorcę oraz ewentualnego wynagrodzenia. |
W celu zainicjowania postępowania w sprawie ustalenia służebności przesyłu, niezbędnym jest złożenie przez osobę zainteresowaną (właściciela nieruchomości lub przedsiębiorcę) wniosku do właściwego sądu rejonowego. We wniosku tym należy wskazać wszystkich właścicieli nieruchomości, dokładnie określić przebieg służebności.
Należy pamiętać, że w trakcie postępowania niezbędne może być powołanie biegłego w celu określenia wynagrodzenia należnego właścicielowi gruntu w zamian za ustanowienie służebności przesyłu na jego nieruchomości.
Po ustanowieniu służebności przesyłu, zarówno w formie umownej, jak i postanowienia sądowego, niezbędne jest wpisanie tego faktu do księgi wieczystej lub ujawnienia tego faktu w zbiorze dokumentów prowadzonych dla tej nieruchomości, w celu ujawnienia ograniczonego prawa rzeczowego.
| Pytanie: Jestem młynarzem, właścicielem gruntu, na którym stoi mój młyn. Od wielu lat na terenie mojego zakładu przechodzą linie wysokiego napięcia postawione przez zakład energetyczny. Zwracałem się wielokrotnie do zakładu energetycznego z prośbą o jakąś umowę, która obejmowałaby prawnie istnienie słupów na mojej działce i ich szkodliwość oraz jakąś gratyfikację pieniężną dla mnie, niestety bezskutecznie. Zwracam się z prośbą o podpowiedź, czy zakład energetyczny powinien podpisać ze mną jakąś umowę? |
| Odpowiedź: Tak. Zakład energetyczny wykorzystujący teren zakładu młynarskiego w celu przesyłu energii elektrycznej winien tę sprawę uregulować podpisując z właścicielem umowę o ustanowieniu odpłatnej służebności przesyłu na działce. Powinien również odpowiedzieć finansowo za wszelkie straty zarówno co do jakości mąki czy pracy pracowników pod siecią elektryczną, jeżeli wyniki badań jednoznacznie pokazują zależność pomiędzy linią wysokiego napięcia a jej szkodliwym działaniem. Inni przedsiębiorcy, jak również właściciele i użytkownicy wieczyści gruntów, mogą ubiegać się również o zadośćuczynienie od zakładów wykorzystujących linie energetyczne lub gazowe. Jeśli zakład nie chce się na to zgodzić, służebność ustanowi sąd na wniosek właściciela gruntu. |
Warto zauważyć, że budowa sieci energetycznych pociąga za sobą konieczność wypłaty wynagrodzenia dla właściciela lub użytkownika wieczystego, który nie może w pełni korzystać ze swojej nieruchomości. Wszystkim właścicielom i użytkownikom wieczystym gruntów należą się odszkodowania za bezumowne zajęcie terenu pod sieci energetyczne, w zakresie, w jakim obniżają one funkcjonalność i wartość gruntów.
Warto zaznaczyć, że bezumowne korzystanie z cudzego gruntu, jak to czyni zakład energetyczny, sprawia, że zachowuje się on prawie jak właściciel gruntu, czyli samoistny posiadacz zgodnie z art. 225 k.c., nie mając do tego żadnego tytułu prawnego.
W dodatku działa on w złej wierze, o czym może świadczyć brak umowy z właścicielem. Dlatego zakład energetyczny powinien podpisać z właścicielem stosowną umowę. Należy jeszcze wspomnieć, że służebność przesyłu jest jednym rodzajów ograniczonych praw rzeczowych, których istotą jest możliwość ingerencji w cudzą własność. Służebność przesyłu po jej ustanowieniu staje się składnikiem majątku przedsiębiorstwa energetycznego w rozumieniu art. 55 (1) kodeksu cywilnego i może być razem z nim zbyta i przeniesiona na nabywcę.
Służebność przesyłu – wygasa najpóźniej z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa energetycznego. Po jej wygaśnięciu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń przesyłowych, utrudniających korzystanie z nieruchomości.
Jeżeli usunięcie słupów wysokiego napięcia, czy transformatorów, czy jeszcze innych urządzeń znajdujących się na terenie zakładu młynarskiego powodowałoby nadmierne trudności lub szkody, zakład energetyczny zobowiązany jest do naprawienia wynikłej tej szkody.
Naturalnie właściciel i zakład energetyczny mogą podpisać umowę o ustanowienie służebności przesyłu na kilka lat.
Po ustanowieniu służebności przesyłu, zarówno w formie umownej, jak i postanowienia sądowego, niezbędnym jest wpisanie tego faktu do księgi wieczystej lub ujawnienia tego faktu w zbiorze dokumentów prowadzonych dla tej nieruchomości, w celu ujawnienia ograniczonego prawa rzeczowego.
Warto zwrócić uwagę jeszcze na jedną kwestię. Wybudowanie na terenie nieruchomości urządzeń przesyłowych i obciążenie jej służebnością przesyłu powoduje w większości wypadków obniżenie wartości tej nieruchomości (chociażby przez fakt ograniczenia wykorzystania jej części).
Ustawodawca niestety w żaden sposób nie przewidział możliwości wystąpienia przez właściciela z roszczeniem wykupu tej nieruchomości lub przyznania odpowiedniego odszkodowania wyrównującego różnicę wartości.
Sąd ma prawo ustanowić służebność przesyłu na wniosek zakładu energetycznego
- Z wnioskiem o ustanowienie służebności może wystąpić zarówno zakład energetyczny, jak i właściciel nieruchomości. W przypadku, kiedy to zakład energetyczny występuje do sądu, we wniosku tym zakład energetyczny powinien wskazać właścicieli wszystkich nieruchomości, na których znajdują się urządzenia przesyłowe.
- Przeważnie, kiedy okoliczności istotne dla ustanowienia służebności okazują się sporne, wówczas sąd przed wydaniem postanowienia o ustanowieniu służebności przesyłu może zarządzić przeprowadzenie wizji lokalnej.
- Ustanowienie służebności może być zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne – zależne jest tylko od woli stron.
W art. 305(2) § 2 kodeksu cywilnego określono, że właściciel może „żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu”. Wynika z tego, że nie może wystąpić o zasądzenie wynagrodzenia bez jednoczesnego ustanowienia służebności. - Biorąc pod uwagę, że ustanowienia służebności przesyłu (podobnie jak innych służebności) następuje w postępowaniu nieprocesowym, żądanie o ustanowienie służebności przybiera postać wniosku i rozpoznawane jest zgodnie z regułami tego postępowania. Właściciel nieruchomości może złożyć wniosek także wówczas, gdy jedyną przyczyną odmowy zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu jest spór co do wysokości wynagrodzenia.
- Warto pokreślić, że ustanowienie służebności przesyłu winno nastąpić przede wszystkim w drodze umowy. W celu ustanowienia służebności w drodze umowy niezbędne będzie przedstawienie notariuszowi sporządzającemu umowę (o ile właściciel i przedsiębiorstwo energetyczne zdecyduje się na zawarcie umowy w takiej formie) następujących dokumentów:
- odpis z księgi wieczystej, w której wpisany jest właściciel nieruchomości; w przypadku gdy nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej, niezbędne jest przedstawienie innego dokumentu stwierdzającego własność nieruchomości;
- wypis z ewidencji gruntów;
- wyrys z ewidencji gruntów wraz z wyznaczoną częścią nieruchomości mającej być przedmiotem służebności. - Wyznaczenia na mapie powinien dokonać geodeta mający stosowne uprawnienia.
- W treści umowy (aktu notarialnego) należy w sposób precyzyjny i szczegółowy dokonać opisu sposobu i zakresu korzystania z obciążonej nieruchomości przez zakład energetyczny oraz ewentualnego wynagrodzenia.
- Służebność przesyłu nie pozbawia w zupełności faktycznego władztwa właściciela.
- Korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu, nawet realizowane w dobrej wierze, nie wyłącza – o ile nie uczynią tego strony – uprawnienia właściciela rolnika do żądania wynagrodzenia.
- Jeśli wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu nie odnosiłoby się do korzyści czerpanych z wykorzystania przez hodowcę swojej nieruchomości (nieużytki), sąd powinien zastanowić się nad korzyściami z zajmowanej nieruchomości przez zakład energetyczny, który sprzedaje energię lub świadczy inne usługi przy jej wykorzystaniu w większym, lub mniejszym rozmiarze. Sądowi pozostaje ocenić taki stan rzeczy jedynie z perspektywy interesów ekonomicznych przedsiębiorstwa.
- Płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno ono też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności.
Podstawa prawna
Ustawa kodeks cywilny (DzU z 2014 r., poz. 121 ze zm.).
