Jak wykonać instalację przeciwprzepięciową, aby ubezpieczyciel zapłacił za ewentualne szkody? (część 2.)
Wymagania wobec projektanta, wykonawcy, zarządcy budynku
Wymagania wobec projektanta, wykonawcy, zarządcy budynku
W powszechnym odczuciu, zawierając umowę ubezpieczenia, jesteśmy przekonani i w większości wręcz pewni, że w przypadku zaistnienia sytuacji wyjątkowej powodującej powstanie start materialnych ubezpieczyciel pokryje nam poniesione straty. Niestety, w życiu jest zupełnie inaczej niż w teorii. Bardzo często okazuje się, że dopiero gdy ubezpieczony obiekt lub rzecz ulegnie uszkodzeniu, zmienia się nasze postrzeganie umowy ubezpieczeniowej. Nagle przypominamy sobie ciągle aktualne przysłowie „mądry Polak po szkodzie”. W artykule opisane zostaną możliwe scenariusze zdarzeń, o których dobrze wiedzieć przed, a nie po fakcie. Poniżej przeczytamy również jak zrobić, aby nie trzeba było sięgać do kieszeni ubezpieczyciela.
Zobacz także
Ewimar Sp. z o.o. Nowe ograniczniki przepięć do systemów automatyki i nie tylko
Już wkrótce gama produktów z firmy Ewimar, zostanie wzbogacona o nowe produkty ochrony przeciwprzepięciowej, dedykowane do linii zasilających, linii pomiarowych oraz transmisyjnych.
Już wkrótce gama produktów z firmy Ewimar, zostanie wzbogacona o nowe produkty ochrony przeciwprzepięciowej, dedykowane do linii zasilających, linii pomiarowych oraz transmisyjnych.
RST sp. z o.o., dr inż. Tomasz Maksimowicz Ochrona przed przepięciami kamer IP i sieci Ethernet
Sieci Ethernet to już nie tylko sieci komputerowe, ale przede wszystkim uniwersalne media dla wszelkiego rodzaju systemów transmisji. Ogromne korzyści uzyskano dzięki opracowaniu standardu zasilania Power...
Sieci Ethernet to już nie tylko sieci komputerowe, ale przede wszystkim uniwersalne media dla wszelkiego rodzaju systemów transmisji. Ogromne korzyści uzyskano dzięki opracowaniu standardu zasilania Power over Ethernet (PoE), który znacząco przyczynił się do rozszerzenia obszaru zastosowań tej technologii. Doskonały przykład stanowią systemy monitoringu wizyjnego (VSS – Video Surveilance System, potocznie CCTV), gdzie jednym przewodem 4-parowym możliwa jest transmisja sygnału wizyjnego, sterowanie...
dr. inż. Jarosław Wiater, dr inż. Marek Garbaruk Laboratorium Techniki Wysokich Napięć im. prof. Andrzeja Sowy
Laboratorium Techniki Wysokich Napięć im. prof. Sowy na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej nie powstałoby, gdyby nie inicjatywa i zaangażowanie prof. Andrzeja Sowy. Jest ono obecnie nowoczesnym...
Laboratorium Techniki Wysokich Napięć im. prof. Sowy na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej nie powstałoby, gdyby nie inicjatywa i zaangażowanie prof. Andrzeja Sowy. Jest ono obecnie nowoczesnym laboratorium, dysponującym unikatową w skali światowej aparaturą umożliwiającą badanie zjawisk związanych z wyładowaniami piorunowymi.
Kwestie ubezpieczeń są bardzo skomplikowanym procesem formalnoprawnym. Wymagają szerokiej wiedzy prawniczej, technicznej oraz wiedzy z zakresu i sposobu orzekania w sądach powszechnych. Niedociągnięcia w tym zakresie mogą być bardzo kosztowne. Najlepszym wyjściem jest unikanie za wszelką cenę wchodzenia w spór z ubezpieczycielem poprzez stosowanie właściwie dobranych układów i urządzeń do ochrony – w omawianym przypadku przed przepięciami.
W artykule:
|
Streszczenie Umowy ubezpieczenia są nieodzownym elementem codziennego życia. Bardzo często dokonując inwestycji sięgamy po kredyt bankowy, przez co zostajemy zmuszeni do zawarcia umowy ubezpieczenia. Bardzo często zawierając umowę ubezpieczenia bezpodstawnie domyślnie przypisujemy sobie, iż należy nam się odszkodowanie, bo przecież jestem ubezpieczony. W artykule omówiono praktykę życia codziennego w zakresie umów ubezpieczenia. Opisano co zrobić, aby właściwie zabezpieczyć się przed szkodami, gdyż na kształt umowy ubezpieczenia nie mamy większego wpływu i de facto musimy się dostosować do warunków oferowanych przez ubezpieczyciela. |
Abstract How to make a surge protection installation to ensure compensation for lightning damage? Part 2. Requirements for the designer, contractor, building manager Insurance contracts are an indispensable element of everyday life. Very often, when making investments, we reach for a bank loan, which means that we are forced to conclude an insurance contract. Very often, when concluding an insurance contract, we unjustifiably assume that I am entitled to compensation, because I am insured. The article discusses the practice of everyday life in the field of insurance contracts. It was described what to do in order to properly protect ourselves against damages, because we do not have much influence on the shape of the insurance contract and in fact we have to adapt to the conditions offered by the insurer. |
Wymagania w zakresie ochrony a ubezpieczenie
Odrębnym problemem są wymagania w zakresie ochrony w odniesieniu do umowy ubezpieczenia. Bardzo często popełnianym błędem jest założenie, iż normy są najwyższym aktem prawnym i jeśli wykonamy instalację zgodnie z normami, to na pewno będzie dobrze. Niestety tak nie jest. Dlaczego? Dlatego że przedmiotem sporu jest umowa ubezpieczenia, a nie zakres obowiązywania przedmiotowych norm. Tę kwestię rozstrzyga sąd w zakresie opisanym w umowie ubezpieczenia, a nie rozstrzyga, czy normy są obowiązujące, czy nie. Ogólne warunki ubezpieczenia zazwyczaj nakładają zupełnie inne uregulowania, definicje i wyłączenia, na które się zgadzamy zawierając umowę ubezpieczenia. Umowa ubezpieczenia jest umową cywilnoprawną, a nie przywołaniem polskich norm. Obowiązuje kodeks cywilny. Strony zawierające umowę mogą za obopólną zgodą ustalić dowolne warunki, które je zobowiązują. Z jednej strony, ubezpieczyciel zobowiązuje się do likwidacji szkody, a z drugiej strony ubezpieczony zobowiązuje się dotrzymać warunki określone przez ubezpieczyciela niezbędne do likwidacji szkody zgodnie z zawartą umową.
W wielu towarzystwach ubezpieczeniowych, ubezpieczając się od przepięć, zgadzamy się na definicje i określenia przez nie proponowane. Możemy negocjować cenę, ale nie ogólne warunki ubezpieczenia. Możemy negocjować zakres ubezpieczenia poprzez wykupienie dodatkowej opcji – zakresu szkód obejmowanych ubezpieczeniem. Niemniej jednak bardzo często w ogólnych warunkach ubezpieczenia znajdziemy w dziale definicji zapis określający „co to jest przepięcie” w rozumieniu umowy ubezpieczenia. I tak przykładowo przepięcie jest to „nagły i krótkotrwały wzrost napięcia powyżej wartości znamionowej dla danego urządzenia, urządzenia, linii sieci – pod warunkiem wyposażenia budynku w sprawną instalację odgromową i/lub sprawne ograniczniki przepięć zamontowane w budynku lub lokalu”. Taka definicja nakłada na nas obowiązek posiadania instalacji odgromowej, zamontowanych i sprawnych ograniczników przepięć, aktualnych przeglądów okresowych. A co będzie, jak nie będziemy ich mieli? Brak wypłaty odszkodowania, gdyż obiekt nie posiada ww. urządzeń i instalacji. A czy podczas zawierania umowy ktoś o tym wspomina? A czy podczas zawierania umowy są czytane ogólne warunki ubezpieczenia? A czy ktoś może sprawdził, czy nasz obiekt w ogóle może być ubezpieczony lub czy takiemu ubezpieczeniu podlega? Odpowiedź na powyższe pytania jest jedna i ta sama: nie. W takiej sytuacji czujemy się oszukani. Zasięgamy rady prawnika. Często słyszymy: projekt jest wykonany zgodnie z normami. Idziemy do sądu, gdyż zostaliśmy źle potraktowani. I po kilku latach dowiadujemy się, że normy to normy, a umowa cywilnoprawna to umowa, zgodnie z którą nic nam się nie należy.
Podobna sytuacja dotyczy również zyskujących na popularności instalacji fotowoltaicznych. Polskie prawo nie nakłada obowiązku instalacji systemu ochrony odgromowej obiektu wyposażonego w instalację PV. Prawo budowlane nakłada zaś na inwestora/projektanta konieczność analizy ryzyka. Analiza ryzyka przeprowadzona zgodnie z normą umożliwia wybór właściwego poziomu ochrony odgromowej budynku. Bardzo często zapobiegawczo lub będąc zmuszonym przez bank ubezpieczamy swój obiekt (dom) myśląc o ewentualnym ryzyku powstania strat, które mają być pokryte z polisy. Podobnie jak w przypadkach opisywanych powyżej przeglądając OWU w punkcie opisującym przedmiot ubezpieczenia napotykamy zapis: „Ochroną ubezpieczeniową może być objęta instalacja fotowoltaiczna, która spełnia łącznie następujące warunki: (…) jest wyposażona w system ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej oraz uziemienie”. Analizując ten zapis musimy wyposażyć obiekt w ww. instalację, bo jak nie to nasza instalacja nie jest objęta ubezpieczeniem – pomimo że mamy polisę. Podsumowując należy podkreślić, iż wymagania polskiego prawa nie są równe wymaganiom, na które sami się zgadzamy podpisując umowę ubezpieczenia (cywilnoprawną).
W praktyce życia codziennego bardzo często spotykamy się ze stwierdzeniem: „gdybym wiedział to bym zrobił inaczej”. Bardzo często również inwestorzy zwracają się zapytaniem: „jak zrobić, aby w nowej inwestycji nie powtórzyła się sytuacja odmowy wypłaty odszkodowania?”.
Wymagania wobec projektanta
Poniżej przedstawione zostały zalecenia dla projektantów, wykonawców i administratorów budynków uwzględniające rzeczywistość zawartą w ogólnych warunkach ubezpieczenia.
a) Wymagana jest analiza ryzyka szkód i strat wywołanych przez wyładowania piorunowe oraz stosowny wybór poziomu ochrony projektowanego budynku (kompleksowa analiza zgodnie z normą PN-EN 62305-2 [3], nie dopuszcza się kilkuzdaniowego stwierdzenia – co sugeruje wykonanie projektu metodą kopiuj-wklej).
b) Wymaganie od producenta lub dostawcy elementów urządzeń piorunochronnych i ograniczników przepięć deklaracji zgodności z właściwą dla danego produktu normą serii PN-EN 62561 [10-16] dla elementów urządzenia piorunochronnego i serii PN-EN 61643 [5, 6, 7] dla ograniczników przepięć. Projektant powinien się upewnić, czy projektowany produkt jest zgodny z właściwymi normami, nie posiada wad materiałowych stanowiących podstawę do podważenia parametrów deklarowanych przez producenta lub czy nie jest objęty postępowaniem UOKiK. Potwierdzeniem parametrów deklarowanych przez producenta są oznaczenia jednostek certyfikujących i badawczych jednej z wymienionych jednostek: KEMA, DEKRA, VDE, VDS, PCA.
c) Należy przeprowadzić szczegółową weryfikację deklaracji CE i należy upewnić się, czy nie jest to China Export (deklarację winien wystawić europejski dystrybutor, a nie chiński producent).
d) Rozkład i gęstość zwodów odgromowych na dachu powinny być wykonane zgodnie z wytycznymi norm z zakresu ochrony odgromowej. Kategorycznie odradza się korzystanie z piorunochronów aktywnych („ESE”) lub innych „nowoczesnych” rozwiązań odgromowych polegających na ograniczaniu liczby zwodów na dachu.
e) Wymagana jest konieczność instalacji ograniczników przepięć na granicach stref LPZ stosownie do wymagań przedmiotowych norm.
f) Wymagana jest na granicy stref LPZ0 i LPZ1 konieczność instalacji iskiernikowego ogranicznika przepięć o prądzie impulsowym (Iimp) nie mniejszym niż 12,5 kA na każdą fazę. Kategorycznie odradza się stosować ograniczniki typu 1, których główne elementy są wykonane w technologii warystorowej z uwagi na ich małą odporność na oddziaływanie częściowych prądów piorunowych i przenoszonych przez nie ładunków elektrycznych. Podobne kategoryczne zakazy zostały wprowadzone przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w instrukcji Iet-120 pt. „Wymagania techniczne dla zapewnienia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym, przed przepięciami i od wyładowań atmosferycznych w strefie oddziaływania sieci trakcyjnej DC 3 kV. Iet-120” dostępnej do pobrania na stronie internetowej https: //www.plk-sa.pl/files/public/user_upload/pdf/Akty_prawne_i_przepisy/Instrukcje/Wydruk/Iet-120.pdf (dostępność na dzień 4.01.2021 r.) [8]. Stosowanie pomimo tego ograniczników typu 1 warystorowych może stanowić podstawę do odmowy wypłaty odszkodowania przez firmy ubezpieczeniowe ze względu na wady materiałowe, o których przy zachowaniu należytej staranności ubezpieczony mógł się dowiedzieć np. poprzez lekturę artykułów prasowych czy prawomocnych decyzji UOKiK. Szczegółowe zapisy znajdziemy w ogólnych warunkach ubezpieczenia akceptowanych domyślnie przy zawieraniu umowy ubezpieczenia.
g) Konieczność instalacji na wejściu do budynku iskiernikowego ogranicznika przepięć (na każdą fazę) o prądzie impulsowym (Iimp) nie mniejszym niż 12,5 kA na fazę. Kategorycznie odradza się stosowanie na wejściu do budynku ograniczników opartych na technologii warystorowej.
h) Kategorycznie odradza się wykorzystywanie ograniczników tzw. „B+C”. Nie są one zgodne z wymaganiami normy PN-EN 61643-11 [5]. Ogólne warunki ubezpieczenia zakładają stosowanie urządzeń i materiałów spełniających normy przyjęte w budownictwie (prawie budowlanym i przywołanych rozporządzeniach wykonawczych). Stosowanie urządzeń chociażby niewłaściwie nazwanych jest podstawą do odmowy wypłaty odszkodowania. *Dawniej typ B/C/D – obecnie nieobowiązujące i niepoprawne; stosowanie starych oznaczeń pochodzących z wycofanych norm VDE grozi możliwością niewypłaty odszkodowania ze względu na niezgodność nazewnictwa z normą PN-EN 61643-11 [5].
i) Kategorycznie odradza się wykorzystywanie ograniczników przepięć typu 1 opartych na technologii warystorowej o Iimp > 7 kA. Technologia warystorowa w obudowie modułowej umożliwia zbudowanie dobrze działającego ogranicznika przepięć typu 1 o Iimp do 7 kA. Mając na uwadze przeprowadzone przez UOKiK postępowania wskazujące na wadliwość technologii warystorowej w odniesieniu do ograniczników przepięć typu 1, stosowanie ww. technologii może stanowić podstawę do odmowy wypłaty odszkodowania przez firmy ubezpieczeniowe ze względu na wady materiałowe, o których – przy zachowaniu należytej staranności – ubezpieczony mógł się dowiedzieć. Szczegółowe zapisy znajdziemy w ogólnych warunkach ubezpieczenia akceptowanych domyślnie przy zawieraniu umowy.
j) Urządzenia do ograniczenia przepięć należy dobezpieczać za pomocą wkładek topikowych dobranych zgodnie z wymaganiami producenta. Przy doborze wartości prądu znamionowego wkładek topikowych należy uwzględnić ich wytrzymałość na udary prądowe o charakterystyce 10/350 μs oraz 8/20 μs. W przypadku zastosowania profesjonalnych ograniczników przepięć w budownictwie mieszkalnym i biurowym w większości przypadków nie ma konieczności dobezpieczania SPD ze względu na spodziewane wartości prądów. Stosowanie wyłączników nadmiarowych (MCB) jako dobezpieczenia może stanowić podstawę do odmowy wypłaty ubezpieczenia ze względu na popełniony błąd projektowy.
k) Wyznaczenie i sprawdzenie odstępów separujących pomiędzy urządzeniami zainstalowanymi na dachu, elewacjach budynku a urządzeniami piorunochronnymi.
l) Kategorycznie odradza się stosowanie tzw. rurek odgromowych. Norma PN-EN 62305-3 [9] wskazuje możliwość stosowania rur PCV o grubości 3 mm do izolacji dolnych części przewodów odprowadzających (pkt E.5.4.3.6). Niemniej jednak ich stosowanie zwiększa niebezpieczeństwo porażenia prądem doziemnego wyładowania piorunowego, gdyż badania rurek odgromowych udarem napięciowym 1,2/50 µs 100 kV wykazały występowanie wyładowań ślizgowych po ich powierzchni.
WARTO WIEDZIEĆ! |
Najczęściej popełniane błędy
|
Wymagania wobec wykonawcy
a) Wymaganie od producenta lub dostawcy elementów urządzeń piorunochronnych i ograniczników przepięć deklaracji zgodności z właściwą dla danego produktu normą: serii PN-EN 62561 [10–16] dla elementów urządzenia piorunochronnego i serii PN-EN 61643 [5, 6, 7] dla ograniczników przepięć. Wykonawca powinien się upewnić, czy stosowany produkt jest zgodny z właściwymi normami, nie posiada wad materiałowych, stanowiących podstawę do podważenia parametrów deklarowanych przez producenta lub czy nie jest objęty postępowaniem UOKiK. Potwierdzeniem parametrów deklarowanych przez producenta są oznaczenia jednostek certyfikujących i badawczych jednej z wymienionych jednostek: KEMA, DEKRA, VDE, VDS, PCA.
b) Szczegółowa weryfikacja deklaracji CE i upewnienie się, czy nie jest to China Export (deklarację winien wystawić europejski dystrybutor, a nie chiński producent).
c) Kategorycznie odradza się zamieniania rodzaju urządzeń podczas realizacji inwestycji bez naniesienia zmian na projekt przez projektanta. Realizacja inwestycji niezgodnie z projektem stanowi podstawę do odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela.
d) Konieczna jest weryfikacja powykonawcza odstępów separujących pomiędzy urządzeniami zainstalowanymi na dachu a zwodami piorunochronnymi.
e) W postępowaniach przetargowych zaleca się wymaganie od potencjalnego wykonawcy dostarczenia deklaracji zgodności i protokołów z badań jako jednego z kryteriów oceny. Jest to zgodne z prawem o zamówieniach publicznych i nie faworyzuje żadnego dostawcy, a wykazuje, iż dołożono należytej staranności mającej na celu weryfikację jakości oferowanego sprzętu i urządzeń.
Wymagania wobec zarządcy budynku
a) Kategorycznie odradza się samodzielne instalowanie urządzeń na dachu bez weryfikacji systemu ochrony odgromowej i przepięciowej. W szczególności: urządzeń radionadawczych, anten „internetowych” (Wi-Fi), anten telewizyjnych, kamer przemysłowych do monitoringu otoczenia, anten satelitarnych, klimatyzatorów, paneli fotowoltaicznych.
b) Każdorazowa instalacja urządzenia elektrycznego lub elektronicznego na dachu budynku wymaga sprawdzenia:
-
- czy nowo zainstalowane urządzenie zostało umieszczone w strefie chronionej przez zwody odgromowe (jeśli nie, ryzyko zniszczeń jest bardzo duże),
- czy zostały zachowane odstępy separujące pomiędzy urządzeniem a zwodami odgromowymi,
- czy kable łączące nowo zainstalowane urządzenie zostały wyposażone w stosowne ograniczniki przepięć (jeśli nie, ryzyko zniszczeń jest bardzo duże).
Stosowne zmiany powinny być naniesione na dokumentację projektową obiektu.
c) Wymagana jest okresowa kontrola stanu instalacji odgromowej i ograniczników przepięć (optyczna kontrola ograniczników przepięć, urządzeń piorunochronnych). W szczególności należy zwrócić uwagę, czy nie doszło do aktu wandalizmu, korozji, uszkodzenia ogranicznika przepięć.
Stare obiekty a ubezpieczenie
Umowy ubezpieczenia podlegają pod kodeks cywilny i według jego przepisów rozstrzygane są ewentualne spory. Zawierając umowę cywilną strony mogą się umówić na dowolne, obopólnie akceptowane zapisy. Przepisy techniczne przywołane w rozporządzeniach, wymienionych w nich normach są wymaganiami minimalnymi, którym powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, bez których obiekt nie może istnieć w przestrzeni prawnej [4]. Umowy cywilne co do zasady nie muszą, ale mogą być obwarowane szczególnymi, dowolnymi i dobrowolnymi wymaganiami, m.in. technicznymi akceptowanymi przez strony. Mając powyższe na uwadze zawierając umowę ubezpieczenia należy zwrócić szczególną uwagę, na co sami się zgadzamy i akceptujemy jako stan faktyczny. Nie ma tutaj zupełnie znaczenia, kiedy obiekt został wybudowany, zgodnie z jakimi obowiązującymi wówczas przepisami i wymaganiami. Umowa ubezpieczenia może dowolnie określić nasze obowiązki, dowolnie może definiować przedmiot ubezpieczenia. Dowolnie może określać , kiedy ubezpieczający zapłaci za szkody, za jaki rodzaj zdarzenia, w jakiej wysokości. Domyślne przypisywanie przez nas umowom ubezpieczenia warunku „zawsze należy mi się odszkodowanie, bo jestem przecież ubezpieczony” jest najczęściej pobożnym życzeniem i własną, niczym nie uzasadnioną interpretacją zawartej umowy. Bardzo często również na etapie likwidacji szkody zupełnie błędnie upieramy się twierdząc „przecież normy tego nie wymagają – jakim prawem oni tego żądali, przecież nie mają prawa i teraz jeszcze nie chcą płacić”. Sprawa znajduje swój finał w sądzie. A sąd orzeka – „na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia w dniu … paragraf … ubezpieczony był zobowiązany do …, nie spełnił warunków … stąd też żądanie opisane w pozwie należało odrzucić w całości … kosztami sprawy obciążyć powoda … kosztami zastępstwa procesowego obciążyć powoda … kosztami opinii biegłego obciążyć powoda”. Z rozgoryczeniem akceptujemy wyrok sądu.
Podsumowanie
Umowy ubezpieczenia są nieodzownym elementem życia codziennego. Bardzo często dokonując inwestycji sięgamy po kredyt bankowy, przez co zostajemy zmuszeni do zawarcia umowy ubezpieczenia. Bardzo często zawierając umowę ubezpieczenia bezpodstawnie domyślnie przypisujemy sobie, że należy nam się odszkodowanie, bo przecież jestem ubezpieczony. W artykule omówiono praktykę życia codziennego w zakresie umów ubezpieczenia. Opisano co zrobić, aby właściwie się zabezpieczyć przed szkodami, gdyż na kształt umowy ubezpieczenia nie mamy większego wpływu i de facto musimy się dostosować do warunków oferowanych przez ubezpieczyciela. Historie z przeszłości opisywane w powieści „Ziemia obiecana” Władysława Reymonta nie mają nic wspólnego z teraźniejszością.
Literatura
[1] https://www.money.pl/gospodarka/zawierasz-ugode-telefoniczna-z-ubezpieczycielem-odkrecenie-tego-moze-byc-praktycznie-niemozliwe-6599998536850304a.html Data pozyskania: 2021.02.02.
[2] https://ustawaobieglych.wordpress.com/2016/03/10/zaliczka-na-opinie-bieglego-w-postepowaniu-cywilny-czesc-pierwsza/ Data pozyskania: 2021.02.02.
[3] PN-EN 62305-2:2012. Ochrona odgromowa -- Część 2: Zarządzanie ryzykiem
[4] Rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 21 grudnia 2020 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz.U. z dnia 24 grudnia 2020r. Poz. 2351
[5] PN-EN 61643-11:2013-06 Niskonapięciowe urządzenia ograniczające przepięcia -- Część 11: Urządzenia ograniczające przepięcia w sieciach elektroenergetycznych niskiego napięcia -- Wymagania i metody badań
[6] PN-EN 61643-21:2004 Niskonapięciowe urządzenia ograniczające przepięcia -- Część 21: Urządzenia do ograniczania przepięć w sieciach telekomunikacyjnych i sygnalizacyjnych -- Wymagania eksploatacyjne i metody badań
[7] PN-EN 61643-31:2019-07 Niskonapięciowe urządzenia ograniczające przepięcia -- Część 31: Wymagania i metody badań dla SPD instalacji fotowoltaicznych
[8] Instrukcja Iet-120 pt. „Wymagania techniczne dla zapewnienia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym, przed przepięciami i od wyładowań atmosferycznych w strefie oddziaływania sieci trakcyjnej DC 3 kV. Iet-120” https://www.plksa.pl/files/public/user_upload/pdf/Akty_prawne_i_przepisy/Instrukcje/Wydruk/Iet-120.pdf (dostępność na dzień 4.01.2021 r.).
[9] PN-EN 62305-3:2011 Ochrona odgromowa -- Część 3: Uszkodzenia fizyczne obiektów i zagrożenie życia
[10] PN-EN 62561-1:2017-07 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPSC) -- Część 1: Wymagania dotyczące elementów połączeniowych
[11] PN-EN IEC 62561-2:2018-04 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPSC) -- Część 2: Wymagania dotyczące przewodów i uziomów
[12] PN-EN 62561-3:2017-10 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPSC) -- Część 3: Wymagania dotyczące iskierników izolacyjnych (ISG)
[13] PN-EN 62561-4:2018-01 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPCS) -- Część 4: Wymagania dotyczące uchwytów
[14] PN-EN 62561-5:2018-01 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPCS) -- Część 5: Wymagania dotyczące uziomowych studzienek kontrolnych i ich uszczelnień
[15] PN-EN IEC 62561-6:2018-04 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPSC) -- Część 6: Wymagania stawiane licznikom udarów piorunowych (LSC)
[16] PN-EN IEC 62561-7:2018-04 Elementy urządzenia piorunochronnego (LPCS) -- Część 7: Wymagania dotyczące substancji poprawiających jakość uziemień